نقش آب در پرورش شتر مرغ
نقش آب در پرورش شتر مرغ
نقش آب در پرورش شتر مرغ
نويسنده: دکتر فريمان شيخي
اولين توجه انسان به شترمرغ و محصولات وابسته به آن در حدود 7500 سال پيش تصور مي گردد .در مصر قديم از پرهاي شترمرغ به عنوان علامت عدالت و از تخم آن در مصارف دارويي بهره مي جستند .
صحرانشين هاي آفريقايي پوسته تخم شترمرغ را به عنوان ظرف حمل و نگهداري آب جهت مصارف انساني به کار مي گيرند که مصداق آن تمبر اداره پست کشور آفريقايي زامبيا است . از اواسط دهه 1800 ميلادي مدارک پرورش شترمرغ و جوجه کشي از آن در شرايط اسارت به ثبت رسيده است . اين پرنده در راسته سينه پهن ها Ratitae طبقه بندي مي شود . علت نامگذاري اين گروه از پرنده ها عدم وجود تيغه بلند استخوان Sternum در ناحيه ي سينه مي باشد . از همين رو عضلات پروازي ناحيه ي سينه بسيار تحليل رفته و کم حجم مي باشد . در حال حاضر بزرگترين پرنده زنده بر روي کره ي خاکي است . اين پرنده کم و بيش علفخوار است و مواد غذايي با فيبر بالا (سلولزي ) در تغذيه آن نقش مهمي بازي مي کند . البته در حيات وحش از پستانداران و خزندگان کوچک و حشرات نيز تغذيه مي کند .
اين پرنده مي تواند مدت زمان به نسبت طولاني بدون آب ادامه حيات دهد . علت آن را تا حدودي مديون وجود غدد نمکي در بيني آن مي دانند . غدد نمکي معمولاً درپرنده هاي دريايي و خزندگان مشاهده مي شود که کارش جذب نمک و مواد سمي موجود در خون (و بالطبع مايع ميان بافتي ) به صورت فعال و دفع آن به خارج از بدن موجود زنده است . اين عمل موجب مي گردد که پرنده نياز کمتري به آشاميدن آب جهت دفع مواد سمي بدنش داشته باشد .
البته اين پرنده به نوشيدن آب و استحمام با آب و حتي شنا در آن علاقه دارد ولي درصورت عدم دسترسي به آب (در شرايط طبيعي حيات وحش ) ، همانند شتر مي تواند تشنگي را به خوبي تحمل کند . آشاميدن اين پرنده به صورت باز و بسته کردن متوالي منقار پايين و ايجاد حالت پمپاژ جهت به داخل کشيدن آب صورت مي گيرد . متعاقب آب پرنده گردن بلندش را فرم S درآورده و آب را به سمت معده هدايت مي کند .
ميزان مصرف آب روزانه بسته به شرايط آب و هوايي ( دما و رطوبت ) و نوع تغذيه مي تواند متفاوت باشد . اما به عنوان يک معيار ، در شرايط گرماي زياد و رطوبت کم به طور متوسط هر پرنده بالغ بر 12 ليتر آب قابل شرب نياز دارد .
در پرورش جوجه معمولاً اولين وعده (اندکي قبل از غذا ) در سن 2 يا 3 روزگي آغاز مي کنند . در روزهاي اول جهت توجه جوجه ها به نوشيدن آب ، هر چند ساعت يکبار بايد به درون آبخوريها انگشت زد و آب را به صدا درآورد تا جوجه ها توجه به آشاميدن کنند .
حتي گاهي توجه شده است رنگ هاي خوراکي به آب افزوده شود تا پرنده علاقه بيشتري نشان دهد . البته بايد توجه داشت در هفته ي اول پرورش مصرف آب اضافي موجب اسهال مي شود و لذا بايد محدوديت آب رعايت شود . به ازاي هر سه دانخوري يک آبخوري مورد نياز است .
به عنوان يک معيار کلي ، ميزان آب مورد نياز جوجه ها 2 تا 3 برابر ميزان غذاي مصرفي روزانه خواهد بود . دماي مطلوب آب آشاميدني بين 21 تا 32 درجه سانتيگراد است . در شرايطي که دماي آب کمتر يا بيشتر از مقادير ذکر شده باشد و يا طعم و بوي نامطلوب داشته باشد ، پرنده ميل کمتري به آشاميدن داشته و به دنبال کاهش مصرف آب ، کاهش مصرف غذا و کارايي هضم و جذب پرنده بروز خواهد کرد . بين 75 تا 80 درصد وزن بدن پرنده به دنيا آمده آب است که در زمان بلوغ به 70 ـ 75 درصد مي رسد . چنانچه محروميت از آب براي مدت طولاني ادامه يابد و در حد 10 درصد آب بدن از دست برود ، پرنده دچار اختلال شديد مي شود و اگر اين روند ادامه يابد و 20 درصد آب بدن از دست برود پرنده خواهد مرد .
کيفيت آب آشاميدني مصرفي پرنده را در حد جوجه گوشتي در نظر مي گيرند . آب بايد از دو جنبه ميکروبي و شيميايي مورد ارزيابي قرار گيرد . طعم بد آب يا حضور مواد شيميايي مضر از جمله سموم مي تواند سلامت پرنده را به مخاطره بياندازد . در بحث کنترل کيفيت آب به موارد زير بايد توجه شود . سختي کل آب که شامل تمامي مواد معدني محلول موجود در آب است و حداکثر تا 5000 قسمت در ميليون ( ppm ) قابل تحمل است . البته اين به شرطي است که برخي از مواد محلول موجود ، بر طعم و بوي آب تاثير نامطلوب شديدي ايجاد نکنند که موجب عدم مصرف مناسب آب شود . از اين رو برخي مواقع به عدد ppm 3000 اکتفا مي شود .
سولفات ها دسته ي ديگري از مواد معدني هستند که معمولاً به صورت ترکيب با منيزيم ، سديم يا کلسيم مي باشند . در اکثر مواقع اثر اسهال زايي داشته و حداکثر قابل قبول آن ( ppm ( 500 است . از ديگر مواد قابل ارزيابي آهن است .معمولاً حضور ترکيبات آهن با غلظت هاي بالاتر از ppb300) 0/3ppm ) به رنگ آب قهوه اي (زنگ زدگي ) مي دهد و طعم خاصي ايجاد مي کند . شتر مرغ به نسبت پرنده هاي ديگر نسبت به مصرف آهن حساس تر بوده و تحمل کمي در مصرف آن دارد . حتي حضور زياد ترکيبات آهن دار با جذب و متابوليسم فسفر تداخل مي کند . کمبود فسفر هم در رشد استخواني پرنده تداخل نموده و ممکن است عوارض راشيتيسم ايجاد نمايد و هم به گوشت طعم جگر مانند مي دهد . در مجموع بايد ميزان ppm 0/3 را به عنوان حداکثر آهن موجود در آب در نظر گرفت . کلريدها در واقع نمک شور کننده ي آب بوده و به آن طعم شوري مي دهند . اکثراً باسديم همراه بوده و تا سطح 50ppmـ 100 مناسب تر مي باشند . البته بايد ميزان نمک جيره را با سطح کلريد موجود در آب به تعادل رساند . حضور فسفات در آب مي تواند نشانه ي آلودگي منبع آب با فاضلاب و زنگ خطري بر حضور باکتريايي مضر باشد . از ترکيبات نيتروژنه مثل نيترات ها در کودهاي شيميايي استفاده زياد مي شود . حضور اين ماده به مقادير زياد مي تواند دليل بر نشست منابع آلوده به آب مورد استفاده باشد . در اثر تجزيه اين ترکيب توسط باکتريها چه در محيط خارج از بدن چه داخل بدن ( روده ها ) ماده سمي تريژيت توليد مي شود . از عوارض ايجاد شده متعاقب مصرف طولاني نيترات ها ، علائمي شبيه کمبود ويتامين A و ضعف سيستم ايمني است . ميزان حداکثر نيترات در آب ppm ـ 50-100 است .
بسياري از مواقع حضور سولفيد هيدروژن موجب بوي بد آب مي شود . ميزان خيلي کم اين ماده حتي ppm 1 نيز بوي بد توليد مي کند و در ترکيب با آهن رسوبات تيره و روغني ايجاد مي کند . با افزودن هيپوکلريد به آب مي توان گوگرد آن را آرد نمود تا بوي آب از بين برود .
اسيديته يا PH آب نيز داراي اهميت است . چنانچه آب اسيدي باشد موجب خورندگي و زنگ زدگي در لوازم فلزي ( مانند پمپ آب ، مخازن ، لوله ها و ... مي شود .چنانچه آب قليايي باشد ميکروارگانيسم ها تحريک به رشد دشه و جرم گرفتگي زياد خواهد شد . PH مناسب را بين 7/5 ـ 6/8 در نظر مي گيرند .
انواع حشره کش و علف کش و فلزات سنگين (مانند سرب ، جيوه ) نيز از عوامل آلاينده آب آشاميدني هستند که در آب مناسب نبايد حضور داشته باشند . در مورد آلودگي ميکروبي آب ، ميکروارگانيسم هاي متعددي مطرح مي شوند . از جمله ويروس ها ، باکتريها ، قارچها ، تک ياخته ها ، تخم انگلها .
ميزان کل باکتري موجود در آب بايد کمتر از 100 پرگنه در هر 100 سي سي آب باشد . تعداد باکتري کلي فرم نيز بايد کمتر از 50 پرگنه باشد . برخي از باکتريها از جمله اشرشيا کلي و يا سالمونلا نبايد وجود داشته باشند
در مجموع در اکثر مواقع فيلتر کردن و کلر زدن مناسب به آب مي توان آبي مطلوب براي مصرف آماده نمود . توجه شود که آب فرآوري شده به دقت چک شود .
صحرانشين هاي آفريقايي پوسته تخم شترمرغ را به عنوان ظرف حمل و نگهداري آب جهت مصارف انساني به کار مي گيرند که مصداق آن تمبر اداره پست کشور آفريقايي زامبيا است . از اواسط دهه 1800 ميلادي مدارک پرورش شترمرغ و جوجه کشي از آن در شرايط اسارت به ثبت رسيده است . اين پرنده در راسته سينه پهن ها Ratitae طبقه بندي مي شود . علت نامگذاري اين گروه از پرنده ها عدم وجود تيغه بلند استخوان Sternum در ناحيه ي سينه مي باشد . از همين رو عضلات پروازي ناحيه ي سينه بسيار تحليل رفته و کم حجم مي باشد . در حال حاضر بزرگترين پرنده زنده بر روي کره ي خاکي است . اين پرنده کم و بيش علفخوار است و مواد غذايي با فيبر بالا (سلولزي ) در تغذيه آن نقش مهمي بازي مي کند . البته در حيات وحش از پستانداران و خزندگان کوچک و حشرات نيز تغذيه مي کند .
اين پرنده مي تواند مدت زمان به نسبت طولاني بدون آب ادامه حيات دهد . علت آن را تا حدودي مديون وجود غدد نمکي در بيني آن مي دانند . غدد نمکي معمولاً درپرنده هاي دريايي و خزندگان مشاهده مي شود که کارش جذب نمک و مواد سمي موجود در خون (و بالطبع مايع ميان بافتي ) به صورت فعال و دفع آن به خارج از بدن موجود زنده است . اين عمل موجب مي گردد که پرنده نياز کمتري به آشاميدن آب جهت دفع مواد سمي بدنش داشته باشد .
البته اين پرنده به نوشيدن آب و استحمام با آب و حتي شنا در آن علاقه دارد ولي درصورت عدم دسترسي به آب (در شرايط طبيعي حيات وحش ) ، همانند شتر مي تواند تشنگي را به خوبي تحمل کند . آشاميدن اين پرنده به صورت باز و بسته کردن متوالي منقار پايين و ايجاد حالت پمپاژ جهت به داخل کشيدن آب صورت مي گيرد . متعاقب آب پرنده گردن بلندش را فرم S درآورده و آب را به سمت معده هدايت مي کند .
ميزان مصرف آب روزانه بسته به شرايط آب و هوايي ( دما و رطوبت ) و نوع تغذيه مي تواند متفاوت باشد . اما به عنوان يک معيار ، در شرايط گرماي زياد و رطوبت کم به طور متوسط هر پرنده بالغ بر 12 ليتر آب قابل شرب نياز دارد .
در پرورش جوجه معمولاً اولين وعده (اندکي قبل از غذا ) در سن 2 يا 3 روزگي آغاز مي کنند . در روزهاي اول جهت توجه جوجه ها به نوشيدن آب ، هر چند ساعت يکبار بايد به درون آبخوريها انگشت زد و آب را به صدا درآورد تا جوجه ها توجه به آشاميدن کنند .
حتي گاهي توجه شده است رنگ هاي خوراکي به آب افزوده شود تا پرنده علاقه بيشتري نشان دهد . البته بايد توجه داشت در هفته ي اول پرورش مصرف آب اضافي موجب اسهال مي شود و لذا بايد محدوديت آب رعايت شود . به ازاي هر سه دانخوري يک آبخوري مورد نياز است .
به عنوان يک معيار کلي ، ميزان آب مورد نياز جوجه ها 2 تا 3 برابر ميزان غذاي مصرفي روزانه خواهد بود . دماي مطلوب آب آشاميدني بين 21 تا 32 درجه سانتيگراد است . در شرايطي که دماي آب کمتر يا بيشتر از مقادير ذکر شده باشد و يا طعم و بوي نامطلوب داشته باشد ، پرنده ميل کمتري به آشاميدن داشته و به دنبال کاهش مصرف آب ، کاهش مصرف غذا و کارايي هضم و جذب پرنده بروز خواهد کرد . بين 75 تا 80 درصد وزن بدن پرنده به دنيا آمده آب است که در زمان بلوغ به 70 ـ 75 درصد مي رسد . چنانچه محروميت از آب براي مدت طولاني ادامه يابد و در حد 10 درصد آب بدن از دست برود ، پرنده دچار اختلال شديد مي شود و اگر اين روند ادامه يابد و 20 درصد آب بدن از دست برود پرنده خواهد مرد .
کيفيت آب آشاميدني مصرفي پرنده را در حد جوجه گوشتي در نظر مي گيرند . آب بايد از دو جنبه ميکروبي و شيميايي مورد ارزيابي قرار گيرد . طعم بد آب يا حضور مواد شيميايي مضر از جمله سموم مي تواند سلامت پرنده را به مخاطره بياندازد . در بحث کنترل کيفيت آب به موارد زير بايد توجه شود . سختي کل آب که شامل تمامي مواد معدني محلول موجود در آب است و حداکثر تا 5000 قسمت در ميليون ( ppm ) قابل تحمل است . البته اين به شرطي است که برخي از مواد محلول موجود ، بر طعم و بوي آب تاثير نامطلوب شديدي ايجاد نکنند که موجب عدم مصرف مناسب آب شود . از اين رو برخي مواقع به عدد ppm 3000 اکتفا مي شود .
سولفات ها دسته ي ديگري از مواد معدني هستند که معمولاً به صورت ترکيب با منيزيم ، سديم يا کلسيم مي باشند . در اکثر مواقع اثر اسهال زايي داشته و حداکثر قابل قبول آن ( ppm ( 500 است . از ديگر مواد قابل ارزيابي آهن است .معمولاً حضور ترکيبات آهن با غلظت هاي بالاتر از ppb300) 0/3ppm ) به رنگ آب قهوه اي (زنگ زدگي ) مي دهد و طعم خاصي ايجاد مي کند . شتر مرغ به نسبت پرنده هاي ديگر نسبت به مصرف آهن حساس تر بوده و تحمل کمي در مصرف آن دارد . حتي حضور زياد ترکيبات آهن دار با جذب و متابوليسم فسفر تداخل مي کند . کمبود فسفر هم در رشد استخواني پرنده تداخل نموده و ممکن است عوارض راشيتيسم ايجاد نمايد و هم به گوشت طعم جگر مانند مي دهد . در مجموع بايد ميزان ppm 0/3 را به عنوان حداکثر آهن موجود در آب در نظر گرفت . کلريدها در واقع نمک شور کننده ي آب بوده و به آن طعم شوري مي دهند . اکثراً باسديم همراه بوده و تا سطح 50ppmـ 100 مناسب تر مي باشند . البته بايد ميزان نمک جيره را با سطح کلريد موجود در آب به تعادل رساند . حضور فسفات در آب مي تواند نشانه ي آلودگي منبع آب با فاضلاب و زنگ خطري بر حضور باکتريايي مضر باشد . از ترکيبات نيتروژنه مثل نيترات ها در کودهاي شيميايي استفاده زياد مي شود . حضور اين ماده به مقادير زياد مي تواند دليل بر نشست منابع آلوده به آب مورد استفاده باشد . در اثر تجزيه اين ترکيب توسط باکتريها چه در محيط خارج از بدن چه داخل بدن ( روده ها ) ماده سمي تريژيت توليد مي شود . از عوارض ايجاد شده متعاقب مصرف طولاني نيترات ها ، علائمي شبيه کمبود ويتامين A و ضعف سيستم ايمني است . ميزان حداکثر نيترات در آب ppm ـ 50-100 است .
بسياري از مواقع حضور سولفيد هيدروژن موجب بوي بد آب مي شود . ميزان خيلي کم اين ماده حتي ppm 1 نيز بوي بد توليد مي کند و در ترکيب با آهن رسوبات تيره و روغني ايجاد مي کند . با افزودن هيپوکلريد به آب مي توان گوگرد آن را آرد نمود تا بوي آب از بين برود .
اسيديته يا PH آب نيز داراي اهميت است . چنانچه آب اسيدي باشد موجب خورندگي و زنگ زدگي در لوازم فلزي ( مانند پمپ آب ، مخازن ، لوله ها و ... مي شود .چنانچه آب قليايي باشد ميکروارگانيسم ها تحريک به رشد دشه و جرم گرفتگي زياد خواهد شد . PH مناسب را بين 7/5 ـ 6/8 در نظر مي گيرند .
انواع حشره کش و علف کش و فلزات سنگين (مانند سرب ، جيوه ) نيز از عوامل آلاينده آب آشاميدني هستند که در آب مناسب نبايد حضور داشته باشند . در مورد آلودگي ميکروبي آب ، ميکروارگانيسم هاي متعددي مطرح مي شوند . از جمله ويروس ها ، باکتريها ، قارچها ، تک ياخته ها ، تخم انگلها .
ميزان کل باکتري موجود در آب بايد کمتر از 100 پرگنه در هر 100 سي سي آب باشد . تعداد باکتري کلي فرم نيز بايد کمتر از 50 پرگنه باشد . برخي از باکتريها از جمله اشرشيا کلي و يا سالمونلا نبايد وجود داشته باشند
در مجموع در اکثر مواقع فيلتر کردن و کلر زدن مناسب به آب مي توان آبي مطلوب براي مصرف آماده نمود . توجه شود که آب فرآوري شده به دقت چک شود .
پي نوشت :
1 ـ موسوي ، سيد مسعود ، غفوري ، سيد علي ؛ مديريت پرورش شتر مرغ ؛ 1378
2 ـ نصر ، جواد ؛ راهنماي کامل پرورش شترمرغ ؛ 1387
3 ـ Bagwell,Tony , Handbook of public Water system
مقالات مرتبط
تازه های مقالات
ارسال نظر
در ارسال نظر شما خطایی رخ داده است
کاربر گرامی، ضمن تشکر از شما نظر شما با موفقیت ثبت گردید. و پس از تائید در فهرست نظرات نمایش داده می شود
نام :
ایمیل :
نظرات کاربران
{{Fullname}} {{Creationdate}}
{{Body}}